زنگ خطر فرسودگی مترو به صدا در آمد

به گزارش بیمه خانه به نقل از ایسنا، حوالی ساعت ۷ بامداد روز چهارشنبه اول دیماه سالجاری خبری در خصوص برخورد دو رام قطار تندرو و کندرو در خط متروی تهران-کرج انتشار یافت، حادثه ای که شانس یار بود و تنها ۲۲ مصدوم بر جای گذاشت که فقط حال یک نفر وخیم بود و مابقی به صورت سرپایی یا بعد از دریافت خدمات پزشکی از بیمارستان مرخص شدند.
حادثه عجیب بود و همه منتظر بیان علت این حادثه بودند، علتی که باید توسط کمیسیون سوانح شرکت بهره برداری مترو اعلام می شد، بنابراین بنا به دستور شهردار تهران، کمیسیون در همان محل حادثه تشکیل جلسه داد و اعلام نمود که "پس از بازنگری و بررسی مکالمات مرکز فرمان و تصاویر استخراج شده از دوربین های نظارتی مشخص شد، راهبر قطار جانبی بدون داشتن سیگنال و مجوز عبور از ایستگاه، ۷۰۰ متر مانده به محل حادثه سیستم اتوماتیک قطار (ATP) را بدون رعایت پروتکل و بدون هماهنگی با مرکز فرمان غیر فعال کرده و با وجود فعال بودن سامانه لوپ قطار اکسپرس و درست عمل کردن سوزن خط اصلی، متاسفانه منجر به برخورد قطار جانبی به قطار تندرو گردیده است. "
بنابر اعلام این کمیسیون، "متاسفانه طی سالهای اخیر اقدامات کافی برای توانمندسازی و ارتقاء و ارزیابی نیروی انسانی متروی تهران انجام نشده و از طرفی با فرسودگی و عدم اورهال زیرساخت ها، فشار کاری هم به این کارکنان زحمت کش دو چندان شده است. این در شرایطی است که راهبران مترو همواره در خدمت رسانی به شهروندان بی دریغ تلاش می کنند"
بررسی های اولیه از جانب این کمسیون همینطور نشان داده بود که راهبر قطار بدون اطلاع، ATP را خاموش کرده و با این که سامانه ها و سوزن درست عمل کرده، اما با قطار جانبی برخورد می کند. برخوردی که می توانست تبعات بیشتری داشته باشد که به لطف خدا به خیر گذشت.
بررسی نوع سانحه و اطلاعیه شرکت بهره برداری مترو سوالاتی را بوجود می آورد که همچون چرا راهبر باید ATP را خاموش کند؟ نقش مرکز فرمان و کنترل چیست؟ تا به کی باید شاهد بروز این گونه حوادث به علت فرسودگی باشیم؟ فرسودگی اصطلاحا تا بیخ گوش ناوگان حمل و نقل رسیده و باید چه اقداماتی انجام داد؟ در گفتگو با رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران به این سوالات پاسخ داده شده است.
جعفر تشکری هاشمی درگفت وگو با ایسنا، در مورد خطای انسانی در حادثه روز چهارشنبه و چرایی خاموش کردن سیستم ATP توسط راهبر می گوید: سیستم "ATP" قابلیت این را دارد که وقتی راهبر تشخیص می دهد که با مشکلی مواجه می باشد مثلا کد ارسالی از سیستم اشتباه باشد، با اجازه مرکز فرمان سیستم را خاموش کند و در این صورت باید قطار در نخستین ایستگاه توقف و تخلیه مسافر شود و برای رفع نقص به تعمیرگاه اعزام شود اما این گونه نیست که راهبر خودش تصمیم بگیرد که ای تی پی را خاموش کند، چون که برپایه دستورالعمل ها باید با مرکز فرمان ارتباط برقرار کند و علل خویش را توضیح دهد و با اجازه مرکز فرمان این سیستم را خاموش کند اما برپایه اعلام شرکت بهره برداری مترو، راهبر بدون اطلاع مرکز فرمان سیستم را خاموش کرده است و بطور حتم این تصمیم اشتباه تخلف از دستورالعمل ها و عدم رعایت پروتکل ها بوده است و بطور قطع با عنایت به توضیح شرکت بهره برداری، منشاء حادثه این تصمیم اشتباه راهبر بوده است.
وی با تکیه بر این که راهبر بدون اجازه سیستم را قطع کرده است، می افزاید: خاموش کردن سیستم ATP تنها و تنها در مواقع اضطراری و با اجازه مرکز فرمان امکان پذیر است و کلیه اطلاعات مبادله شده همانند جعبه سیاه نگهداری می شود و بگونه ای نیست که وقتی راهبر تصمیم به خاموش کردن می گیرد، مجاز به اقدام خودسرانه باشد.
رئیس کمیسیون حمل و نقل شورای شهر تهران با تکیه بر این که دستورالعمل ها ایرادی ندارد بلکه نظارت، کنترل و بازآموزی پرسنل مساله ای است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد، ادامه می دهد: با عنایت به گزارش شرکت بهره برداری مترو، به نظر می آید که نظام مدیریتی، نظام کنترلی و مهم تر از همه باز آموزی و مهارت آموزی از موضوعات مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرند و در کنار آن میتوان ارتقاء سیستم هوشمند قطارها را در دستور کار قرار داد.
تشکری هاشمی با رد احتمال فشار مرکز فرمان به راهبر قطار حادثه دیده برای افزایش سرعت قطارش و جبران سرفاصله می گوید: این مورد تابحال سابقه نداشته که مرکز فرمان بخواهد که راهبر ATP را خاموش کند تا سرعتش را بالا ببرد و سرفاصله را کم کند، استاندارهایی در مورد سرعت تجاری قطارها و سرفاصله داریم که سیستم ATP این کنترل را انجام می دهد و بطور قطع رعایت این دستورالعمل ها برای همه الزامی است و عدم انجام آنها تخلف است.
وی ضمن اشاره به تشکیل کمیته بررسی این سانحه در کمیسیون حمل و نقل شورای شهر ادامه می دهد: در این کمیته در مورد هرگونه ضعف مدیریتی، سیستمی و هرگونه نقصی که ناشی از عملکرد فنی سیستم باشد بررسی جامع خواهیم داشت و باید به صورت دقیق متوجه شویم که عوامل پیدا و پنهان این حادثه چه بوده است؟ چونکه وقتی حادثه ای رخ میدهد برخی می خواهند خویش را تبرئه کنند و برخی می خواهند انتقام گیری کنند؛ بنابراین باید به دور از نگاه سیاسی، نسبت به ریشه یابی عوامل موثر و ممانعت از تکرار آن اقدام نمود و چه علت حادثه خطای انسانی باشد یا خطای سیستم باید هرگونه کاستی و کوتاهی احتمالی را شناسایی و اقدامات مناسب فنی و قانونی را برای پیشگیری از تکرار و تضییع حقوق مردم پیگیری نماییم.
تشکری هاشمی در بخش دیگری از سخنان خود به مساله فرسودگی ناوگان و تجهیزات اشاره کرده و می گوید: بارها اعلام کردیم که بخش عمده ای از قطارهای مترو نیازمند اورهال و تعمیرات برنامه ای هستند؛ اما گوش شنوایی برای این سخنان پیدا نشد و حادثه روز چهارشنبه هرچند متوجه عامل انسانی بود؛ اما زنگ خطر فرسودگی ناوگان ریلی را هم به صدا در آورد.
وی ضمن اشاره به این که شورای شهر نگاه ویژه به نوسازی حمل و نقل عمومی دارد؛ اما توان شهرداری برای جبران عقب ماندگی چند ساله مترو کافی نیست و دولت هم باید پای کار بیاید، می افزاید: متأسفانه می بینیم که در لایحه بودجه ۱۴۰۱ کمک به توسعه و نوسازی اتوبوسرانی، تاکسیرانی و ناوگان ریلی، تنها ۴۶۳ میلیارد تومان در نظر گرفته شده که معادل خرید ۱۵ واگن مترو برای کل کشور است و اگر بخواهیم با این مبلغ فقط اتوبوس خریداری نماییم، تنها معادل خرید ۱۰۰ دستگاه اتوبوس تک کابین برای سراسر کشور است؛ این در حالیست که تنها تهران در شرایط عادی، سالانه به یکهزار دستگاه اتوبوس نیاز دارد و متروی تهران هم یکهزار تا ۱۷۰۰ دستگاه واگن کسری دارد و این مبلغ، نه تنها برای کل کشور که برای بخش کوچکی از حمل و نقل عمومی تهران هم پاسخگو نیست.

عضو شورای شهر تهران تاکید می کند: در قانون پشتیبانی از سامانه های ریلی، پیشبینی شده بود که ۵۰ درصد از هزینه های ریلی توسط دولت تأمین شود و بر همین اساس، گفته شده بود که ۵۰ درصد اصل و سود متعلق به اوراق مشارکت توسط دولت پرداخت شود؛ اما متأسفانه این ردیف از قسمت "د" تبصره ۵ لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، حذف و گفته شده تمامی تعهدات بر عهده شهرداری هاست. همینطور در مورد سهم شهرداری ها از محل دریافت جرایم راهنمایی و رانندگی هم در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ هیچ مبلغی لحاظ نشده است و می بینید که با این پولها و اعتبارات نمی توان سیستمی را که چندین سال مورد بی مهری قرار گرفته، احیا کرد.
ازاین رو گزارش، پیگیری خبرنگار ایسنا از شرکت بهره برداری مترو جهت بررسی دلیل حادثه برخورد دو قطار خط تهران-کرج و خاموش شدن ATP از جانب راهبر قطار تندرو تا زمان ارسال این گزارش به نتیجه نرسیده و پیگیری های ایسنا ادامه دارد.