مروری بر بازی های دورهمی در تهران قدیم
بیمه خانه: ایرانیان همیشه به نوروز و آداب و رسوم آن پایبند بودند؛ به شکلی که می بینیم هیچ مشکل یا مسئله ای و حتی جنگ و شیوع بیماری و... مانعی برای برگزاری عید نوروز و اجرای آداب و رسوم آن نشده است.
به گزارش بیمه خانه به نقل از ایسنا، تعطیلات نوروز فرصتی برای تازه کردن دیدارها است؛ اما در این میان انجام بازی برای پرکردن اوقات باهم بودن خالی از لطف نیست، تهرانی ها در گذشته بازهای خاصی را در به مناسبت های مختلف انجام می دادند که با گذشت زمان حتی نام خیلی از این بازی های پرطرفدار فراموش شده است که در این روزهای شلوغ نوروز بررسی آداب و رسوم تهرانی ها در گذشته، خالی از لطف نیست که بدانیم تهرانی های قدیم چه بازی هایی برای پر کردن اوقات فراغتشان در نوروز انجام می دادند و به معرفی تعدادی از این بازی ها بپردازیم.
سری ساب
در این بازی که مخصوص نوجوانان پسر قید شده، ابتدا دو بازیکن که قدرتمندتر از بقیه هستند به عنوان سردار یا استاد تعیین شده و افراد گروه خودرا انتخاب می کنند. پس از قرعه کشی، گروه اول و دوم تعیین می گردند. آنگاه گروه اول با هم حلقه ای را ایجاد کرده و دست هایشان را به یکدیگر پنجه می کنند. سردار نیز از آنها مواظبت می کند تا کسی از گروه دوم بر آنها سوار نشود. چنانچه کسی قصد این کار را داشته باشد، سرگروه با لگد ضرب هایی به او میزند و همین مورد موجب جابه جایی موقعیت دو گروه در زمین می شود. در هنگام این بازی، چنانچه بازیگری از گروه مهاجم بتواند به دور از چشم سردار سوار بر یکی از افراد گروه شود، استاد دیگر حق ضربه زدن به او را ندارد. تا زمانیکه فرد دیگری توسط سرگروه مورد به هدف خوردن قرار نگیرد، آن بازیکن از حریفش سواری می گیرد. بمحض این که بازیکنی توسط سرگروه ضربه دریافت کند، فرود آمده و جای دو گروه عوض خواهد شد.
صوت و جنگ بازی
در این نوع بازی که مخصوص پسران است، ابتدا بازیکنان به دو گروه مساوی تقسیم می شوند. سپس محوطه ای به طول پنجاه تا هشتاد متر و عرض سی تا پنجاه متر را در نظر گرفته و خط کشی می کنند.
بعد از یارگیری و قرعه کشی برای شروع بازی، گروهی که در قرعه کشی برنده شده در یک سمت میدان که توپ و چوب در آنجا قرار گرفته و گروه بازنده در سوی مقابل میدان به طور منفرد و بغیر از همدیگر، قرار می گیرند. نفرات گروه برنده به نوبت به وسیله چوب، توپ را پرتاب می کنند. افراد گروه بازنده، اهتمام می کنند توپ را در هوا بگیرند. در صورت موفقیت جای گروه ها عوض شده و بازی ادامه می یابد. همین طور اگر توپ به خارج از محدوده مشخص شده پرتاب شود نیز جای گروه ها در بازی عوض می شود. اما اگر گروه مقابل نتوانند توپ را در هوا بگیرند، می بایست گروه مقابل را کول کرده و در میدان بگردانند.
شیطون و فرشته
در این بازی تهرانی ها، ابتدا یک نفر به عنوان سرگروه، فردی از بازیکنان را به قید قرعه، به عنوان شیطان انتخاب می کند. بعد از آن نام میوه ای را بر روی یکی از اعضای گروه می گذارد، بدون این که شیطان از آن نام باخبر باشد.
سپس از شیطان می خواهد که نام میوه را حدس بزند. شیطان یک به یک نام میوه ها را ادا کرده و در صورت حدس صحیح، بازیگر مورد نظر از آنجا فرار کرده و خودرا به سرگروه می رساند.
چنانچه موفق به این کار شود، برنده بازی می باشد. اگر در میان راه در دام شیطان گرفتار شود بازنده محسوب شده و جای خودرا با شیطان عوض خواهدنمود. بازی نیز به همین ترتیب ادامه پیدا می کند.
شیر دیدم
این بازی از انواع قایم باشک بازی است. بدین سان که یکی از بازیگران به عنوان شیر در جای تعیین شده ای چشمان خودرا می بندد تا بقیه بازیکنان پنهان شوند. سپس در پی آنها و برای یافتن آنها روانه می شود. چنانچه هر بازیکنی پیش از این که شیر او را ببیند به مبدأ یا محل چشم نگه داشتن شیر برسد، برنده بازی است. چنانچه در این فاصله به دام شیر بیفتد، می بایست از آن محل تا مبدأ بازی، به شیر کولی دهد. سپس خود او بجای شیر چشم هایش را می بندد تا بازی از نو شروع شود.
خرِ سوز پالونِ سوز
در این بازی، بازیکنان به دو دسته مساوی تقسیم شده و هر دسته یکنفر را به عنوان سالار انتخاب می کند. به قید قرعه یک تیم نقش خرک و تیم دیگر نقش سوار را بازی می کند.
سالار تیم خرک روبروی افراد تیم ایستاده و دو دست خودرا قلاب می کند یعنی انگشتان را درهم فرو می برد. یک نفر از افراد تیم در مقابلش خم می شود. سپس سرش را روی پنجه های سالار گذاشته و با دو دست سالار را می گیرد.
دیگر افراد تیم نیز خم می شوند و با دو دست نفر جلو را می گیرند. تیم سوار یک به یک از فاصله چند متری می دوند و با گفتن( خر سوز پالون سوز، بگیر که اومدم) سوارنفراتی که خم شده اند می شوند. اگر افراد تیم سواره ضمن سوار شدن بیفتند و نتوانند روی پشت بازیکنان تیم مقابل سوار شوند می سوزند و دو تیم، جایشان را با هم عوض می کنند.
تخم مرغ گندیده
در این نوع بازی، بازیکنان به شکل دایره روی زمین می نشینند. یکی از افراد به قید قرعه، گرگ می شود و دور دایره پشت سر دیگران می چرخد. او بی سرو صدا و بدون اینکه کسی بفهمد، دستمالی را که در دست دارد، پشت سر یکی از کودکان می اندازد. آن هاباید حواس شان را جمع کنند و او را زیر نظر داشته باشند تا اگر دستمال را پشت سرشان انداخت، بفهمند. نفری که گرگ، دستمال را پشتش می اندازد، باید آنرا بردارد و دنبال گرگ بدود، اگر او را بگیرد، برنده می شود و گرگ در جای او می نشیند. درحال تعقیب و گریز گرگ، بچه ها با هلهله و هیجان دوست شان را تشویق می کنند که گرگ را بگیرد. حالا برنده جای گرگ را می گیرد و دور دایره می چرخد و دستمال را پشت یکی از بچه های دیگر می اندازد. اگر کودکی که دستمال پشتش انداخته شده، نفهمد و بازیکن یک دور بچرخد، بچه ها با هم می خوانند: "تخم مرغ گندیده/ یکی ز ما رنجیده" و آنکه نفهمیده دستمال را پشت سر او انداخته اند، باید در وسط دایره بنشیند.
سیاه بازی
برای انجام این بازی جذاب حداقل نفرات باید پنج تا ده نفر باشد که در این بازی ابتدا یک نفر به عنوان استاد یا سرگروه انتخاب می شود. سپس مقداری دوده یا ذغال که از قبل تهیه شده است، درون یک ظرف و در کنار سرگروه قرار می دهند. بعد از آن یک نفر بازیکن جدید که از موضوع غافل است را هدایت می کنند تا در کنار سرگروه بنشیند. بازیکنان هر یک دست های خودرا بصورت بغل دستی می مالند. استاد نیز به نحوی که بازیکن تازه وارد متوجه نشود، دستان خودرا در داخل ظرف محتوی دوده یا ذغال برده و صورت او را دوده اندود و سیاه می کند. بعد از آن، بازیکنان آیین هایی را برای شخص موردنظر آورده و او چهره خود را در آیینه می بیند و سایر بازیکنان در این هنگام به او میخندند.
چشمک
در این نوع بازی که حداقل نفرات در آن چهار نفر است، در ابتدای بازی روی یک کارت، نام شاه و روی کارت دیگر، نام دزد نوشته می شود و بقیه کارت ها نیز به ترتیب شماره گذاری می شوند.
یکی از بازیکنان با بُر زدن کارت ها، آنها را وارونه روی زمین می گذارد. هرکدام از افراد گروه، یک کارت را برمی دارد. با برداشتن کارتی که کلمه شاه بر روی آن نوشته شده، صاحب آن اعلام می کند که من شاه هستم. ولی او که کارت دزد را برمی دارد، نباید اسم خودرا اعلام نماید.
دارنده کارت دزد به طور مخفیانه به گونه ای که شاه متوجه نشود، به هم گروهی های خود چشمک میزند. در این حین هرکدام از بازیکنان که متوجه شوند، کارت های خودرا زمین میگذارند.
اگر شاه متوجه چشمک زدن دزد شود، دارنده کارت دزد بازنده محسوب نمی شود. اگر تا پایان بازی هیچ فردی متوجه دزد نشود، دارنده کارت شاه بازنده است. هرکدام از این دو بازیکن- شاه یا دزد- ببازند تنبیه می شوند. تنبیهات عموماً شامل- سبیل آتشی- کمربند زدن به کف پا- ضربه زدن به پشت دست و... می باشد.
چوگان
چوگان" یک بازی سنتی سوار بر اسب است که در بعضی اوقات همراه با موسیقی، نمایش و روایتگری انجام می شود. در بازی چوگان، دو تیم در مقابل یکدیگر قرار گرفته و هدف، وارد کردن توپ (گوی) ازطریق یک عصای چوبی (چوگان) در دروازه تیم مقابل می باشد. این بازی غالبا در یک محوطه باز به نام "میدان" به انجام می رسد. بازی دارای چند مرحله (چوکه) است که تعداد آنها در مناطق مختلف، متفاوت می باشد.
بازی چوگان در شکل سنتی خود، همراه با رژه سوارکاران، اجرای موسیقی محلی، نمایش و روایتگری شامل نقالی و مرشدخوانی اجرا می شود، نوازندگان، نمایشگران و روایتگران نقش مهمی در هویت بخشی و کارکردهای فرهنگی این بازی دارند. از آنجائیکه برای انجام این بازی نیاز به وجود زمین مسطح، چندین اسب مخصوص چوگان و همین طور حضور بازیکنان ماهر می باشد، پس همیشه قابل اجرا نیست و غالبا در روزهای نوروز، عروسی های محلی و جشن های فصلی برگزار می گردد.
چوگان در ایران، تاریخی بیش از ۲۰۰۰ سال دارد و در ابتدا بمنظور آموزش مهارت های مبارزه و جنگاوری در مناطق مختلف ایران اجرا می شد که به مرور زمان با افزودن هنرهای موسیقیایی و نمایشی به یک بازی شادی بخش تبدیل شد که بازیکنان مهارت سوارکاری، مهارتهای حرکتهای ناگهانی و هماهنگی های تیمی و همین طور پرتاب توپ را به نمایش می گذارند و هنرمندان نیز با اجرای هنر خود خلاقیت های فردی خودرا به نمایش می گذارند.
به گزارش بیمه خانه به نقل از ایسنا، معرفی این بازی ها برمبنای اطلاعاتی است که ستاد گردشگری شهرداری تهران درباره ی بازی های فوق الذکر منتشر نموده، همین طور طبق این اطلاعات تهران به سبب داشتن سه زمین استاندارد چوگان، فدراسیون چوگان، فروشگاهها و کارگاههای ساخت ابزار چوگان و همین طور بیشترین بازیکن حرفه ای در کشور، مرکز این بازی باارزش و هویت بخش در ایران است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب